Disleksi nedir? Çocuklarda disleksi belirtileri ve tedavisi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Günümüzde kesin tanı konmamış olsa da birçok çocukta görülebilen disleksi, okuma güçlüğüne neden olan bir tür öğrenme bozukluğudur.

Çocuklarda yaygın olarak öğrenme güçlüğüne neden olan şeylerin başında gelen durumlardan birisi de disleksidir. Disleksi; sesleri tanıma, seslerin harfler ve kelimeler ile ilişkisini anlayamama nedeniyle bireyin öğrenme yeteneğini engelleyen, doğru ve akıcı şekilde kelimeleri tanıyamama, okuyamama ve yazamama sorunlarına neden olan bir bozukluktur. Ailelerin ve öğretmenlerin dikkatinden kaçması durumunda çocuğun okul başarısında açıklanamayan bir düşüşe neden olan disleksi, uzman yardımları ve doğru yaklaşımlarla aşılamaz bir sorun olmaktan çıkmaktadır.

DİSLEKSİ NEDİR?

Çocuklarda “öğrenme güçlüğü” olarak da bilinen disleksi, beynin yazılı dili işleme biçimini bozan, zeka problemi olmadığı halde okuma, yazma ve heceleme güçlüğüne neden olan dil temelli öğrenme bozukluğudur. 

Genellikle çocukluk çağında ve okula başlama döneminde fark edilen disleksi, nadir ama yaşam boyu devam eden bir bozukluktur. Yaşam boyu devam eden disleksi, beynin dili işleyen bölgelerindeki bireysel farklılıklar olarak da ifade edilir. Disleksinin en belirgin özelliği kişinin okurken ve yazarken yaşadığı problemlerin ortaya çıkmasıdır.

DİSLEKSİ BAŞARIYA ENGEL DEĞİL

Disleksi tanısı konan çocuklarda zeka, işitme veya görme ile alakalı herhangi bir sorun bulunmaz. Genellikle genetik bağlantısıyla ön plana çıkan disleksinin net bir tedavisi olmasa da yapılan eğitimler, yönlendirmeler ve disleksi testleriyle disleksinin meydana getirdiği problemlerin önüne geçilebilir. Her ne kadar öğrenme güçlüğü olarak bilinse de, dislekside çocuklar özellikle okul hayatında başarılı bireyler olarak tanınır.

DİSLEKSİ NEDEN OLUR?

Disleksinin beynin fonemleri (kelimeleri birbirinden farklı kılan en küçük konuşma birimleri) işleme yeteneğindeki bozulmadan kaynaklandığı düşünülmektedir. Disleksi görme veya işitme sorunları, zeka geriliği veya beyin hasarından kaynaklanmaz.

Ailede disleksi görülmesi, çeşitli çevresel etkenler, gebelik döneminde beyin gelişimini olumsuz şekilde etkileyebilecek sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi gibi alışkanlıklar, enfeksiyonlara maruz kalma da disleksi riski artıran faktörlerdendir.

Disleksinin nedenleri türüne göre de değişkenlik gösterir. Örneğin birincil dislekside, çoğu araştırma kalıtsal faktörlere odaklanır. Nitekim araştırmacılar son zamanlarda disleksinin belirti ve semptomlarına katkıda bulunan olası bazı genleri tanımladılar.

DİSLEKSİ BELİRTİLERİ

Genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan dislekside fark edilen en önemli belirti okumayı öğrenmeye başlayan çocuğun akranlarına göre yaşadığı zorluklardır. Bu sorun ilk olarak öğretmen tarafından fark edilebilir. Okuma zorluğuyla birlikte heceleme, yazma ve okuduğunu anlama konusunda yaşanan problemler de disleksi belirtileri arasında yer alır.

• Yüksek sesle okumak da dahil okumada güçlük
• Geç konuşmaya başlama
• Okuma ve yazmanın yavaş şekilde yapılması
• Duyduğunu anlama ve zihinde işlemede sorun yaşama
• Olayların sırasını hatırlamada zorlanma
• Bilinmeyen bir kelime ya da kafiye telaffuzunda problem yaşama
• Okuma gerektiren aktivitelerden uzak durmaya çalışma
• “d,b” veya “p,q” gibi benzer şekillere sahip harfleri ayırma zorluğu
• Yeni kelimeleri öğrenme konusunda problem yaşamak
• Sesleri harf veya sözcük gruplarıyla ilişkilendirememek
• Herhangi bir hikayeyi özetleyememek
• Yabancı dil öğrenememe zorluğu

Bu sorunlardan herhangi birine sahip olmak, kişinin kesin olarak disleksi olduğu anlamına gelmez. Disleksi tanısının konulması için doktorun disleksi testi ve ekstra çalışmalar yapması gerekir.

DİSLEKSİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Disleksi kendi için altı farklı türe ayrılır ve meydana gelme şekilleri farklılık gösterir. 

• Birincil tip disleksi
  Dislekside en yaygın olarak görülen tür birincil türdür. Serebral kortekste disfonksiyon olduğunda ortaya çıkar. Birincil tip kalıtsaldır, yaşam boyu devam eder.
• İkincil tip (Gelişimsel) disleksi
  Fetal gelişim sırasında beyin gelişiminin erken aşamalarında başlar. Birincil türün aksine disleksinin bu formu yaşla birlikte azalmaya başlar. Bu disleksi türü erkeklerde, kadınlara nazaran daha sık görünür.
• Travma tipi disleksi
  Travma tipi disleksi, beynin okuma ve yazmayı kontrol eden bölgesinde fiziksel bir yaralanma olduğunda ortaya çıkar.
• Fonolojik disleksi
  Her dilde, kelimeleri oluşturmak için tekrar tekrar kullanılan ortak sesler vardır. Disleksi hastaları, ana dillerini konuşmak için ihtiyaç duydukları sesleri üretme ve işleme konusunda hiçbir sorun yaşamazlar. Buradaki zorluk, bir kelimeyi oluşturan tek tek sesleri tanımlamakla birlikte gelir. Okumada sesler önemli gibi görünmeyebilir, ancak çocukların okumayı öğrenirken atmaları gereken ilk adımlardan biri kelimelerin kodunu çözmektir. Disleksinin bu türünde işitselden daha çok görsel işleme sorunu ön plana çıkar.
• Yüzey disleksi
  Sözcüklerin tanınması ve yazılmasında zorluk çekilen disleksi türüdür.
• Görsel disleksi
  Görsel disleksi görsel işlemeyi etkiler. Özet olarak beyin, gözlerin gördüklerinin tam resmini alamaz. Bu, harf oluşturmayı öğrenmek ve aynı zamanda sözcüklerdeki doğru harf dizilerini hatırlamanın anahtar olduğu bir süreç olan yazım konusunda ustalaşmak için ciddi sonuçlar doğurabilir.

DİSLEKSİ OLAN ÇOCUKLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Disleksi olan çocuklar genellikle akranlarına göre daha meraklı, zeki ve görsel zekaya sahiplerdir. Kelimelerden ziyade daha çok görsel olarak düşünürler. Bir metni hızlı ve kolay bir şekilde okuyamaz, kelimeleri aklında tutamaz, ezber yapmakta zorluk çeker ve okuma konusunda diğer çocuklara göre daha hevessiz ve düşük özgüvenli olurlar.

DİSLEKSİ TEŞHİSİ NASIL KONULUR?

Disleksi genel olarak beyninizdeki farklılıklardan kaynaklansa da hiçbir kan testi veya laboratuvar taraması tarafından tespit edilemez.

Bunun yerine, ortak işaretlerin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi ve disleksi testi, bu okuma sorunu olan kişiyi tespit eder.

Disleksi testi aşağıdaki konular üzerine yoğunlaşır:

• Kod çözme (yabancı kelimeleri seslendirerek okumak)
• Sözlü dil becerileri
• Akıcı okuma ve okuduğunu anlama
• Yazım tarafını geliştirme
• Kelime bilgisi ve kelime tanıma

Disleksinin teşhis edilmesini sağlayacak belirli ve tek bir test mevcut değildir. Disleksi teşhisi esnasında birçok faktör göz önünde bulundurulur. Doktor, çocuğun okuma ve dil becerilerini belirlemek için birkaç standart test yapılmasını isteyebilir. Bu testlerle ilgili çocuğun okuma becerisinin seviyesi ve kalitesi analiz edilebilir.

Doktor ayrıca çocuğun zihinsel sağlığını daha iyi anlamak için çocuğa ve ebeveynlerine psikolojik testlerde bulunan soruları sorabilir. Nitekim bu testlerle sosyal sorunların, kaygı veya depresyonun çocuğun yeteneklerini sınırlayıp sınırlamadığını tespit etmek ister.

DİSLEKSİ TEDAVİSİ VAR MI?

Disleksiyi tedavi etmek için çeşitli teknikler ve stratejiler kullanılır. Bunlardan bazıları kayıt altına alınan dersi tekrar dinleyebilmek, kitapları okumak yerine dinlemek, yazım ve dil bilgisini kontrol etmek için bazı bilgisayar yazılımlarını kullanmayı içerir.

Disleksi tedavisi, konuşma ve dil terapistleri, özel eğitim öğretmenleriyle temas kurmayı da kapsar. Disleksik çocukların çoğu öğrenme güçlüklerine uyum sağlar ve normal bir sınıfta eğitim almaya devam edebilirken bazı disleksik çocuklar için özel eğitim gerekebilir.

Disleksiyi ortadan kaldıracak herhangi bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak disleksiye eşlik eden psikiyatrik bir hastalık mevcutsa söz konusu hastalıkların tedavi edilmesi çok önemlidir. Disleksili çocukların başarısı disleksinin ne kadar şiddetli olduğuna, ne kadar erken teşhis edildiğine ve tedavinin kalitesine bağlıdır. Disleksi tedavisi için özetle şu hususlara dikkat edilmelidir:

• Çocuğunuzun beyninin daha kolay tanımlayabileceği belirli yazı tiplerini kullanma
• Artikülasyon problemlerini ele almak için konuşma ve dil terapisi alma
• Kelimeleri en küçük ses birimlerine ayırmayı içeren fonemik farkındalığın öğretilmesi
• Okurken güçlük çekilen kelimeleri tekrar tekrar okutarak pratiklik kazandırmak gibi disleksi egzersizlerinin uygulanması
• Dil becerilerinin yazılı veya sözlü kelimelere resimler, nesneler veya seslerin eşlik ettiği çoklu duyusal terapinin kullanılması
• Gerek duyulması halinde dislektik çocuğa bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından bireysel yada grup halinde özel bir eğitim verilmesi

DİSLEKSİ HAKKINDA EN ÇOK MERAK EDİLENLER

Disleksi hastalık mıdır?

Disleksi dil temelli öğrenme güçlüğüdür. Disleksi, insanların belirli dil becerilerinde, özellikle de okumada zorluk yaşamalarına neden olur.

Dikkat eksikliği ve disleksi arasındaki fark nedir?

DEHB olarak da bilinen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilişkilidir, disleksi ise okuma ve dili işlemeyi etkileyen bir durumdur. Her ikisinde de eğitim ve sosyal işlevler etkilenebilir ve bu kişiler hayatın belirli alanlarında farklılık gösteren güçlükler yaşarlar.

Disleksi tedavi ile geçer mi?

Disleksi genel olarak yaşam boyu devam eden bir problemdir. Tamamen geçirmek mümkün olmasa da disleksiyi zayıflatmak ve etkilerini azaltmak için birtakım testler ve çalışmalar yapılır.

Disleksi olan bireylere nasıl davranılmalı?

Disleksi olan kişi; akranlarından farklı olarak davranacağı için bu durum aileler için kolay olmaz. Ailelerin bu durumlarda sabırlı olması, çocuklarına karşı öfkeli bir şekilde davranmaması gerekir.

Disleksi ve otizm arasında bağlantı var mı?

Disleksi otizm’den farklı bir bozukluk türüdür. Disleksi, temelde kelimeleri, telaffuzları ve yazımları okuma, işleme ve yorumlamada zorluk içeren bir öğrenme bozukluğudur. Otizm ise beynin sesleri ve renkleri ortalama bir beyinden farklı bir şekilde işlediği gelişimsel bir bozukluktur.

Disleksi bir engel midir?

Disleksi olan çocukların özel bir öğrenme güçlüğü bulunsa da bu kişiler engelli olarak değerlendirilmez.

Çocuğunuzda benzer belirtiler olduğunu düşünüyorsanız uzman yardımı alarak disleksi nedeniyle ortaya çıkan olumsuz durumların üstesinden gelebilirsiniz