Osman Hamdi’nin tablosu kafaları karıştırdı: Kayıp tablo hangisi

KAHVE HAZIRLANIYOR TABLOSU MÜZAYEDEDE REKOR KIRDI

19. yüzyıl Osmanlı ressamı Osman Hamdi Bey’in 1881 tarihli “Kahve Hazırlanıyor” adlı eseri, Londra’daki bir müzayedede 1 milyon sterlin (yaklaşık 52 milyon TL) gibi rekor bir fiyata satıldı. Avrupa’daki özel koleksiyonlarda bir asırdan fazla saklı kalan tablo, ünlü fotoğrafçılar Sebah ve Joaillier’in siyah-beyaz arşiv fotoğraflarıyla biliniyordu. Eserin isimsiz bir alıcı tarafından telefon üzerinden satın alındığı açıklandı.

Ancak basında çıkan tablonun satışıyla ilgili bir detay dikkatlerden kaçmadı. Çıkan haberlerin hepsinde Osman Hamdi Bey’in kayıp eserinin ‘Kahve Hazırlanıyor’ adlı tablosu olduğu yazıldı. Öte yandan ünlü Osmanlı ressamının kayıp eserinin ‘Mihrab’ olduğu biliniyor.

KARIŞTIRILAN İKİ TABLO: TEKVİN Mİ, KAHVE HAZIRLANIYOR MU…

Kahve Hazırlanıyor (1881): Uzun yıllar Avrupa koleksiyonlarında saklı kalan ve yalnızca siyah-beyaz fotoğraflarla bilinen bu tablo, 1 milyon sterlin karşılığında isimsiz bir alıcıya satıldı.
Tekvin/Mihrap (1901): Osman Hamdi’nin dine ve toplumsal normlara meydan okuduğu iddia edilen bu eser, 1907’den beri kayıp. Tablo, Demirbank’ın devrinde ortadan kayboldu ve bugüne dek izine rastlanmadı.

NEDEN KARIŞTIRILDI

Her iki eserin de Osman Hamdi’nin “kadın” temasını işlemesi ve Batılı sanat teknikleriyle çizilmesi, medyada karışıklığa yol açtığı düşünülüyor. Öte yandan ‘Kahve Hazırlıyor’ eserinin yıllarca bir koleksiyonerin elinde olmasından dolayı görüntülememiş olması da buna neden olmuş gibi gözüküyor. Oysa Tekvin, sanat tarihçilerine göre Osmanlı’nın en sansürlü tablosu olarak anılıyor.

MİHRAB’I KİMLER ALDI

Yapıldığı tarihten itibaren üç kez el değiştiren Mihrab isimli tablonun son sahibini kim olduğu sır gibi saklanıyor. En son Mustafa Cezar’ın ‘Sanatta Batı’ya açılış ve Osman Hamdi’ isimli kitabında Mihrab’ın Demirbank koleksiyonunda olduğu belirtilmişti. İlk olarak babası Aret Portakal’ın sahip olduğu tablonun hikayesini anlatan ünlü müzayedeci Raffi Portakal, “Mihrap tablosu 1964’de babam tarafından Konsolos Behçet Bey’in müzayedesine çıktı. Fakat o müzayedede satılmadı. Daha sonra tabloyu avukat Mesut Hakgülen aldı. Ondan sonra Çiğdem Simavi’nin oldu. Dört beş sene önce ismini açıklayamayacağım bir kişi tarafından 1 milyon dolara satın alındı” şeklinde anlatılmıştı. Ancak Demirbank

ASIL KAYIP: TEKVİN (MİHRAP) TABLOSUNUN YASAKLI TARİHİ

Çarpıcı Detaylar:

Tablo, çinili bir mihrap önünde, başı açık ve hamile olduğu düşünülen bir kadını resmediyor.
Kadının ayaklarının dibinde Kur’an, Zend-Avesta ve Sakiya-Muni gibi farklı dinlere ait kutsal kitaplar yer alıyor.
Eser, “Yaratılışın kaynağı kadındır” mesajı nedeniyle Osmanlı döneminde hiç sergilenemedi.

NEDEN KAYBOLDU

Wannart’ta yer alan yazıya göre ise, en son Demirbank’ın arşivlerinde kayıtlı görünen tablo bankanın devri sırasında ortadan kaybolmuş. Kimilerine göre tablo, zarara uğrama veya yok edilme tehlikesinden korunmak için saklanmıştır. Ressam Mehmet Güleryüz tablo hakkında şöyle söylemiştir.

“Bu resim, hiç kuşkusuz Osman Hamdi’nin, Osmanlı tabularını sorguladığının kanıtıdır ve bu yüzden, yaklaşık yüzyıl boyunca hiçbir yerde sergilenmesi mümkün olmamıştır. Adı bende saklı bir koleksiyoncunun evinde görmüştüm ilk kez; burada bile, tablonun alt bölümünü kapatan bir perdeyle sergileniyordu.”

Bahsedilen kişinin Çiğdem Simavi’nin oğlu Ömer Koç olduğu söylenir.

Başka bir varsayım ise tablonun çoktan yok edildiği üzerine. Bazı muhafazakarların tehdit olarak algıladıkları bu tabloyu yok ettikleri düşünülmektedir.

OSMAN HAMDİ BEY KİMDİR

Osman Hamdi Bey, 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nun çok yönlü bir dehası olarak tanınıyor. Ressam, arkeolog, müzeci ve devlet adamı kimliğiyle Türk kültür tarihine derin izler bırakmıştır. Batı tarzında resim yapan ilk Türk sanatçılardan biri olarak, Kaplumbağa Terbiyecisi ve Silah Taciri gibi Osmanlı yaşamını ve mimarisini yansıtan eserleriyle tanınır. Arkeoloji alanında, Nemrut Dağı ve Sidon kazılarıyla antik medeniyetleri gün yüzüne çıkarmış, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ni kurarak tarihi eserlerin korunmasına öncülük etmiştir. Aynı zamanda Sanayi-i Nefise Mektebi’ni (Güzel Sanatlar Akademisi) kurup yöneterek sanat eğitiminin temellerini atmıştır. Batılılaşma sürecinde yerel değerleri koruyan bu vizyoner şahsiyet, hem sanat hem bilim dünyasında “Rönesans insanı” olarak anılır. Aynı zamanda Kadıköy’ün ilk belediye başkanı olmuştur.